พันธนาคารชาดก

๑. พันธนาคารชาดก


ว่าด้วยเครื่องผูก

             [๒๕๑]  เครื่องผูกอันใด ที่ทำด้วยเหล็กก็ดี ทำด้วยไม้ก็ดี ทำด้วยหญ้าปล้องก็ดี
                          นักปราชญ์ไม่กล่าวเครื่องผูกนั้นว่า เป็นเครื่องผูกอันมั่นคง ความกำหนัด
                          ยินดีในแก้วมณีและกุณฑลก็ดี ความห่วงใยในบุตรและภรรยาก็ดี.
             [๒๕๒]  นักปราชญ์กล่าวเครื่องผูกนั้นว่า เป็นเครื่องผูกอันมั่นคง ทำให้สัตว์ตกต่ำ
                          หย่อน แก้ได้ยาก แม้เครื่องผูกนั้น นักปราชญ์ก็ตัดได้ ไม่มีความห่วงใย
                          ละกามสุข หลีกออกไปได้.

จบ พันธนาคารชาดกที่ ๑.





๒. เกฬิสีลชาดก


ว่าด้วยปัญญาสำคัญกว่าร่างกาย

             [๒๕๓]  หงส์ก็ดี นกกระเรียนก็ดี นกยูงก็ดี ช้างก็ดี ฟานก็ดี ย่อมกลัวราชสีห์
                          ทั้งนั้น จะถือเอาร่างกายเป็นประมาณไม่ได้ ฉันใด.
             [๒๕๔]  ในหมู่มนุษย์ ก็ฉันนั้น ถ้าแม้เด็กมีปัญญา ก็เป็นผู้ใหญ่ได้ คนโง่ถึง
                          ร่างกายจะใหญ่โต ก็เป็นผู้ใหญ่ไม่ได้.

จบ เกฬิสีลชาดกที่ ๒.





๓. ขันธปริตตชาดก


ว่าด้วยพระปริตต์ป้องกันสัตว์ร้ายต่างๆ

             [๒๕๕]  ขอไมตรีจิตของเราจงมีกับตระกูลพระยางูชื่อว่า วิรูปักขะ ขอไมตรีจิต
                          ของเราจงมีกับตระกูลพระยางูชื่อว่า เอราปถะ ขอไมตรีจิตของเราจงมี
                          กับตระกูลพระยางูชื่อว่า ฉัพยาปุตตะ (และ) ขอไมตรีจิตของเราจงมีกับ
                          ตระกูลพระยางูชื่อว่า กัณหาโคตมกะ ขอไมตรีจิตของเราจงมีกับสัตว์
                          ที่ไม่มีเท้า สัตว์ที่มี ๒ เท้า สัตว์ที่มี ๔ เท้า สัตว์ที่มีเท้ามากขอสัตว์ที่
                          ไม่มีเท้า สัตว์ที่มี ๒ เท้า สัตว์ที่มี ๔ เท้า สัตว์ที่มีเท้ามากอย่าได้
                          เบียดเบียนเราเลย ขอสัตว์ผู้ข้องอยู่ สัตว์ที่มีลมปราณ สัตว์ผู้เกิดแล้ว
                          หมดทั้งสิ้นด้วยกัน จงประสบพบแต่ความเจริญทั่วกัน ความทุกข์
                          อันชั่วช้า อย่าได้มาถึงสัตว์ผู้ใดผู้หนึ่งเลย.
             [๒๕๖]  พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ มีพระคุณหาประมาณมิได้ บรรดาสัตว์
                          เลื้อยคลาน คือ งู แมลงป่อง ตะขาบ แมลงมุม ตุ๊กแก และหนู
                          เป็นสัตว์ประมาณได้ เราได้ทำการรักษาตัวแล้ว ป้องกันตัวแล้ว ขอ
                          สัตว์ทั้งหลายจงพากันหลีกไป ข้าพเจ้านั่นขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระ-
                          ภาค ขอนอบน้อมพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ๗ พระองค์.

จบ ขันธปริตตชาดกที่ ๓.





๔. วีรกชาดก


ว่าด้วยโทษการเอาอย่างผู้อื่น

             [๒๕๗]  ข้าแต่ท่านวีรกะ ท่านเห็นนกที่ร้องเสียงเพราะ มีสีเสมอด้วยสร้อยคอ
                          แห่งนกยูง ตัวเป็นผัวของฉันชื่อว่า สวิฏฐกะบ้างไหม?
             [๒๕๘]  นกสวิฏฐกะ เมื่อทำตามภรรยาของปักษีตัวผู้เที่ยวไปได้ทั้งทางน้ำ และ
                          ทางบก บริโภคปลาสดเป็นนิจนั้น ถูกสาหร่ายพันคอตายเสียแล้ว.

จบ วีรกชาดกที่ ๔.





๕. คังเคยยชาดก


ว่าด้วยผู้ชอบโอ้อวด

             [๒๕๙]  ปลาชื่อคังเคยยะก็งาม และปลาชื่อยมุนาก็งาม แต่สัตว์ ๔ เท้า มีปริ-
                          มณฑลเพียงดังต้นไทร มีคอยาวหน่อยหนึ่ง ตัวนี้ ย่อมรุ่งเรืองยิ่งกว่า
                          ใครทั้งหมด.
             [๒๖๐]  ท่านไม่บอกเหตุที่เราถาม เราถามอย่างหนึ่ง ท่านบอกเสียอย่างหนึ่ง คน
                          สรรเสริญตนเองนี้ ไม่ชอบใจเราเลย.

จบ คังเคยยชาดกที่ ๕.





๖.  กุรุงคมิคชาดก


ว่าด้วยการร่วมมือกัน

             [๒๖๑]  ดูกรเต่า เราขอเตือน ท่านจงกัดบ่วงอันมีเกลียวแข็งด้วยฟัน เราจัก
                          ทำอุบายไม่ให้นายพรานมาถึงเร็วได้.
             [๒๖๒]  เต่าก็ลงน้ำไป กวางก็เข้าป่าไป นกสตปัตตะไปถึงต้นไม้แล้ว ก็พาลูกๆ
                          ไปอยู่ในที่ห่างไกล.

จบ กุรุงคมิคชาดกที่ ๖.





๗. อัสสกชาดก


ไม่รู้ของจริงเพราะมีสิ่งใหม่ๆ ปิดไว้

             [๒๖๓]  ประเทศนี้ เราผู้มีความจงรัก ได้เที่ยวเล่นอยู่กับพระเจ้าอัสสกะ ผู้เป็น
                          พระสวามีที่รัก.
             [๒๖๔]  ความสุขและความทุกข์เก่า ถูกความสุขและความทุกข์ใหม่ปกปิดไว้
                          เพราะฉะนั้น หนอนจึงเป็นที่รักของเรายิ่งกว่าพระเจ้าอัสสกะอีก.

จบ อัสสกชาดกที่ ๗.





๘. สุงสุมารชาดก


ว่าด้วยผู้มีปัญญาไม่สมกับตัว

             [๒๖๕]  เราไม่ต้องการด้วยผลมะม่วง ผลหว้า และผลขนุนทั้งหลายที่ท่านเห็น
                          ฝั่งสมุทร มะเดื่อของเราต้นนี้ดีกว่า.
             [๒๖๖]  ร่างกายของท่านใหญ่โตก็จริง แต่ปัญญาหาสมควรแก่ร่างกายนั้นไม่ ดูกร
                          จระเข้ ท่านถูกเราลวงเสียแล้ว บัดนี้ ท่านจงไปตามสบายเถิด.

จบ สุงสุมารชาดกที่ ๘.





๙. กักกรชาดก


ว่าด้วยผู้ฉลาดเอาตัวรอดได้

             [๒๖๗]  ต้นหูกวางและสมอพิเภกทั้งหลายในป่า เราเคยเห็นแล้ว ต้นไม้เหล่านั้น
                          ย่อมเดินไปเหมือนกับท่านไม่ได้.
             [๒๖๘]  ไก่ตัวเก่าที่แหกกรงหนีมานี้ เป็นไก่ฉลาดในบ่วงขนสัตว์ ย่อมหลีกไป
                          และยังขันเย้ยเสียด้วย.

จบ กักกรชาดกที่ ๙.





๑๐. กันทคลกชาดก


นกหัวขวานตายเพราะไม้แก่น

             [๒๖๙]  ดูกรผู้เจริญ ต้นไม้ที่มีใบละเอียดมีหนามนี้เป็นต้นไม้อะไร เราเจาะเพียง
                          ครั้งเดียว ทำให้สมองศีรษะแตกได้?
             [๒๗๐]  นกหัวขวานตัวนี้ เมื่อเจาะหมู่ไม้อยู่ในป่า ได้เคยเที่ยวเจาะแต่ไม้แห้ง
                          ที่ไม่มีแก่น ภายหลังมาพบเอาต้นตะเคียนซึ่งมีกำเนิดเป็นไม้แก่นอันเป็นที่
                          ทำลายสมองศีรษะ.

จบ กันทคลกชาดกที่ ๑๐.