กาสาวชาดก

๑. กาสาวชาดก


ว่าด้วยผู้ควรนุ่งห่มผ้ากาสาวะ

             [๒๙๑]  ผู้ใด ยังมีกิเลสดุจน้ำฝาด ปราศจากทมะและสัจจะ จักนุ่งห่มผ้าย้อม
                          น้ำฝาด ผู้นั้น ย่อมไม่สมควรจะนุ่งห่มผ้าย้อมน้ำฝาดเลย.
             [๒๙๒]  ส่วนผู้ใด คายกิเลสดุจน้ำฝาดแล้ว ตั้งมั่นอยู่ในศีลทั้งหลาย ประกอบด้วย
                          ทมะและสัจจะ ผู้นั้นแล ย่อมสมควรจะนุ่งห่มผ้าย้อมน้ำฝาดได้.

จบ กาสาวชาดกที่ ๑.





๒. จุลลนันทิยชาดก


ผลของกรรมดีกรรมชั่ว

             [๒๙๓]  ปาราสริยพราหมณ์ได้กล่าวคำใดไว้ว่า ท่านอย่าได้กระทำกรรมชั่ว อันจะทำ
                          ตัวท่านให้เดือดร้อนในภายหลังนะ คำนี้นั้น เป็นถ้อยคำของท่านอาจารย์.
             [๒๙๔]  บุรุษทำกรรมเหล่าใดไว้ เขาย่อมเห็นกรรมเหล่านั้นในตน ผู้ทำกรรมดี
                          ย่อมได้รับผลดี ผู้ทำกรรมชั่ว ย่อมได้รับผลชั่ว บุคคลหว่านพืชเช่นใด
                          ย่อมได้รับผลเช่นนั้น.

จบ จุลลนันทิยชาดกที่ ๒.





๓. ปุฏภัตตชาดก


ว่าด้วยการคบ

             [๒๙๕]  บุคคลควรนอบน้อมต่อผู้ที่นอบน้อมตน ควรคบกับผู้ที่คบตน ควรทำกิจ
                          ตอบแทนแก่ผู้ที่ช่วยทำกิจของตน ไม่ควรทำประโยชน์แก่ผู้ปรารถนาความ
                          ฉิบหายให้ และไม่ควรคบกับผู้ที่ไม่คบตน.
             [๒๙๖]  บุคคลควรละทิ้งผู้ที่ละทิ้งตน ไม่ควรทำความอาลัยรักใคร่ในบุคคลเช่นนั้น
                          ไม่ควรสมาคมกับผู้ที่เขาไม่ใฝ่ใจกับตน นกรู้ว่า ต้นไม้หมดผลแล้วก็ละทิ้ง
                          ไปหาต้นไม้อื่น เพราะโลกเป็นของกว้างใหญ่.

จบ ปุฏภัตตชาดกที่ ๓.





๔. กุมภีลชาดก


คุณธรรมเครื่องให้เจริญ

             [๒๙๗]  ผู้ใด มีคุณธรรม อันเป็นเครื่องให้เจริญอย่างยิ่ง ๔ ประการนี้ คือ สัจจะ ๑
                          ธรรม ๑ ธิติ ๑ จาคะ ๑ ผู้นั้น ย่อมล่วงพ้นศัตรูได้.
             [๒๙๘]  ส่วนผู้ใด ไม่มีคุณธรรม อันเป็นเครื่องให้เจริญอย่างยิ่ง ๔ ประการนี้
                          คือ สัจจะ ๑ ธรรม ๑ ธิติ ๑ จาคะ ๑ ผู้นั้นย่อมล่วงพ้นศัตรูไม่ได้.

จบ กุมภีลชาดกที่ ๔.





๕. ขันติวรรณนชาดก


ต้องอดใจในคนที่หาคุณธรรมยาก

             [๒๙๙]  ข้าแต่พระองค์ผู้สมมติเทพ ข้าพระบาทมีบุรุษผู้ขวนขวายในกิจทุกอย่าง
                          อยู่คนหนึ่ง แต่เขามีความผิดอยู่ข้อหนึ่ง พระองค์จะทรงโปรดดำริในความ
                          ผิดของเขานั้นเป็นประการใด พระเจ้าข้า.
             [๓๐๐]  บุรุษเช่นนี้ของเราก็มีอยู่ในที่นี้ แต่บุรุษผู้ประกอบด้วยองค์คุณหาได้ยาก
                          เราจึงสู้อดใจเสีย.



จบ ขันติวรรณนชาดกที่ ๕.





๖. โกสิยชาดก


ว่าด้วยผู้รู้กาลควรไม่ควร

             [๓๐๑]  การออกไปในเวลาอันสมควร เป็นความดี การออกไปในเวลาอันไม่
                          สมควร ไม่ดี เพราะว่า คนผู้ออกไปโดยเวลาไม่สมควร ย่อมไม่ยัง
                          ประโยชน์อะไรให้เกิดได้ คนที่เป็นศัตรูเป็นอันมาก ย่อมทำอันตรายคน
                          ผู้ออกไปแต่ผู้เดียวในเวลาอันไม่สมควรได้ เหมือนฝูงการุมจิกนกเค้า
                          ฉะนั้น.
             [๓๐๒]  นักปราชญ์รู้จักวิธีการต่างๆ เข้าใจช่องทางของคนเหล่าอื่น ทำพวกศัตรู
                          ทั้งมวลให้อยู่ในอำนาจได้แล้ว พึงอยู่เป็นสุขเหมือนนกเค้าผู้ฉลาด ฉะนั้น.

จบ โกสิยชาดกที่ ๖.





๗. คูถปาณกชาดก


หนอนท้าช้างสู้

             [๓๐๓]  ท่านก็เป็นผู้กล้าหาญ มาพบกับเราผู้กล้าหาญ อาจประหารได้ไม่ย่นย่อ
                          มาซิช้าง ท่านจงกลับมาก่อน ท่านกลัวหรือจึงได้หนีไป ขอให้พวกคน
                          ชาวอังคะและมคธะได้เห็นความกล้าหาญของเรา และของท่านเถิด.
             [๓๐๔]  เราจักไม่ต้องฆ่าเจ้าด้วยเท้า งา หรือด้วยงวงเลย เราจักฆ่าเจ้าด้วยคูถ
                          หนอนตัวเน่า ควรฆ่าด้วยของเน่าเช่นกัน.

จบ คูถปาณกชาดกที่ ๗.





๘. กามนีตชาดก


ผู้ถูกโรครักครอบงำรักษายาก

             [๓๐๕]  เราปรารถนาระหว่างเมืองทั้ง ๓ คือ เมืองปัญจาละ ๑ เมืองกุรุยะ ๑ เมือง
                          เกกกะ ๑ ดูกรท่านพราหมณ์ เราปรารถนาราชสมบัติทั้ง ๓ เมืองนั้นมาก
                          กว่าสมบัติที่เราได้แล้วนี้ ดูกรพราหมณ์ ขอให้ท่านช่วยรักษาเราผู้ถูก
                          ความใคร่ครอบงำด้วยเถิด.
             [๓๐๖]  อันที่จริง เมื่อบุคคลถูกงูเห่ากัด หมอบางคนก็รักษาได้ อนึ่ง บุคคลถูกผี
                          เข้าสิง  หมอผู้ฉลาดก็ไล่ออกได้ แต่บุคคลถูกความใคร่ครอบงำแล้ว
                          ใครๆ ก็รักษาไม่หาย เพราะว่า เมื่อบุคคลล่วงเลยธรรมขาวเสียแล้ว
                          จะรักษาได้อย่างไร?

จบ กามนีตชาดกที่ ๘.





๙. ปลายิชาดก


ว่าด้วยขับไล่ศัตรูแบบสายฟ้าแลบ

             [๓๐๗]  เมืองตักกสิลาถูกเขาล้อมไว้ทุกด้านแล้ว ด้วยกองพลช้างตัวประเสริฐ
                          ซึ่งร้องคำรนอยู่ด้านหนึ่ง ด้วยกองพลม้าตัวประเสริฐ ซึ่งคลุมมาลาเครื่อง
                          ครบอยู่ด้านหนึ่ง ด้วยกองพลรถ ดุจคลื่นในมหาสมุทรอันยังฝนคือ
                          ลูกศรให้ตกลงด้านหนึ่ง ด้วยกองพลเดินเท้า ถือธนูมั่นมีฝีมือยิงแม่นอยู่
                          ด้านหนึ่ง.
             [๓๐๘]  ท่านทั้งหลายจงรีบรุกเข้าไป และจงรีบบุกเข้าไป จงไสช้างให้หนุนเนื่อง
                          กันเข้าไปเลย จงโห่ร้องให้สนั่นหวั่นไหวในวันนี้ ดุจสายฟ้าอันซ่าน
                          ออกจากกลีบเมฆคำรนอยู่ ฉะนั้น.

จบ ปลายิชาดกที่ ๙.





๑๐. ทุติยปลายิชาดก


คนถูกความเร่าร้อนเผาจนไม่อาจสู้ข้าศึกได้

             [๓๐๙]  ธงสำหรับรถของเรามีมากมาย พลพาหนะของเราก็นับไม่ถ้วนแสนยาก
                          ที่ศัตรูจะหาญหักเข้าสู้รบได้ ดุจสาครยากที่ฝูงกาจะบินข้ามให้ถึงฝั่งได้
                          ฉะนั้น อนึ่ง กองพลของเรานี้ยากที่กองพลอื่นจะหาญเข้าตีหักได้ดุจภูเขา
                          อันลมไม่อาจให้ไหวได้ ฉะนั้น วันนี้ เราประกอบด้วยกองพลเท่านี้ อันกอง
                          พลเช่นนั้นยากที่ศัตรูจะหาญหักเข้ารุกรานได้.
             [๓๑๐]  ท่านอย่าพูดเพ้อถึงความที่ตนเป็นคนโง่เขลาไปเลย คนเช่นท่านจะเรียกว่า
                          ผู้สามารถไม่ได้ ท่านถูกความเร่าร้อน คือ ราคะ โทสะ โมหะ และมานะ
                          เผารนอยู่เสมอ ไม่อาจจะกำจัดเราได้เลย จะต้องหนีเราไป กองพล
                          ของเราจักย่ำยีท่านหมดทั้งกองพล ดุจช้างเมามันขยี้ไม้อ้อด้วยเท้า ฉะนั้น.

จบ ทุติยปลายิชาดกที่ ๑๐.