กุรุงคมิคชาดก

๑. กุรุงคมิคชาดก


ว่าด้วยกวางกุรุงคะ

             [๒๑]  ดูกรไม้มะรื่น การที่ท่านปล่อยผลให้ตกกลิ้งมานั้น เราผู้เป็นกวางรู้แล้ว
                          เราจะไปสู่ไม้มะรื่นต้นอื่น เพราะเราไม่ชอบใจผลของท่าน.

จบ กุรุงคมิคชาดกที่ ๑.








๒. กุกกุรชาดก


ว่าด้วยสุนัขที่ถูกฆ่า

             [๒๒]  สุนัขเหล่าใดอันบุคคลเลี้ยงไว้ในราชสกุล เกิดในราชสกุล สมบูรณ์ด้วย
                          สีสรรและกำลัง สุนัขเหล่านี้นั้นไม่ถูกฆ่า พวกเรากลับถูกฆ่า เมื่อเป็น
                          เช่นนี้ นี้ชื่อว่าการฆ่าโดยไม่แปลกกันก็หาไม่ กลับชื่อว่าฆ่าแต่สุนัข
                          ทั้งหลายที่ทุรพล.

จบ กุกกุรชาดกที่ ๒.








๓. โภชาชานียชาดก


ว่าด้วยม้าสินธพอาชาไนย

             [๒๓]  ดูกรนายสารถี ม้าสินธพอาชาไนยถูกลูกศรแทงแล้ว แม้นอนตะแคง
                          อยู่ข้างเดียวก็ยังประเสริฐกว่าม้ากระจอก ท่านจงประกอบฉันออกรบอีก
                          เถิด.

จบ โภชาชานียชาดกที่ ๓.








๔. อาชัญญชาดก


ว่าด้วยม้าอาชาไนยกับม้ากระจอก

             [๒๔]  ไม่ว่าเมื่อใด ในขณะใด ณ ที่ไหนๆ ณ สถานที่ใดๆ ม้าอาชาไนยใช้
                          กำลังรบ ม้ากระจอกย่อมถอยหนี.

จบ อาชัญญชาดกที่ ๔.








๕. ติตถชาดก


ว่าด้วยการเบื่อเพราะซ้ำซาก

             [๒๕]  ดูกรนายสารถี ท่านจงยังม้าให้อาบและดื่มน้ำที่ท่าโน้นบ้าง ท่านี้
                          บ้าง แม้ข้าวปายาสที่บริโภคบ่อยครั้ง คนก็ยังเบื่อได้.

จบ ติตเถชาดกที่ ๕.








๖. มหิฬามุขชาดก


ว่าด้วยการเสี้ยมสอน

             [๒๖]  พระยาช้างชื่อมหิฬามุข ได้เที่ยวทุบตีคน เพราะได้พึงฟังคำของพวก
                          โจรมาก่อน พระยาช้างผู้เชือกอุดมตั้งอยู่ในคุณทั้งปวง ก็เพราะได้ฟังคำ
                          ของท่านผู้สำรวมดีแล้ว.

จบ มหิฬามุขชาดกที่ ๖.








๗. อภิณหชาดก


ว่าด้วยการเห็นกันบ่อยๆ

             [๒๗]  พระยาช้างไม่สามารถจะรับเอาคำข้าว ไม่สามารถจะรับเอาก้อนข้าว ไม่
                          สามารถจะรับเอาหญ้าทั้งหลาย ไม่สามารถจะขัดสีกาย ข้าพระบาทมา
                          สำคัญว่า พระยาช้างตัวเชือกประเสริฐ ได้ทำความรักใคร่ในสุนัข
                          เพราะได้เห็นกันเนืองๆ.

จบ อภิณหชาดกที่ ๗.








๘. นันทิวิสาลชาดก


ว่าด้วยการพูดดี

             [๒๘]  บุคคลพึงกล่าวแต่คำที่ไพเราะเท่านั้น ไม่พึงกล่าวคำที่ไม่ไพเราะในกาล
                          ไหนๆ เมื่อพราหมณ์กล่าวคำไพเราะ โคนันทิวิสาลได้ลากเอาภาระอัน
                          หนักไปได้ ทำพราหมณ์ผู้นั้นให้ได้ทรัพย์ด้วย ตนเองก็เป็นผู้ปลื้มใจ
                          เพราะการช่วยเหลือนั้นด้วย.

จบ นันทิวิสาลชาดกที่ ๘.










๙. กัณหชาดก


ว่าด้วยผู้เอาการเอางาน

             [๒๙]  ในที่ใดๆ มีธุระหนัก ในที่ใดมีร่องน้ำลึก ชนทั้งหลายก็เทียมโคดำใน
                          กาลนั้นทีเดียว โคดำนั้นก็นำเอาธุระนั้นไปได้โดยแท้.

จบ กัณหชาดกที่ ๙.








๑๐. มุณิกชาดก


ว่าด้วยลักษณะของผู้มีอายุยืน

             [๓๐]  ท่านอย่าริษยาหมู่มุณิกะเลย มันกินอาหารอันเป็นเหตุให้เดือดร้อน ท่าน
                          จงเป็นผู้มีความขวนขวายน้อย กินแต่แกลบเถิด นี่เป็นลักษณะแห่ง
                          ความเป็นผู้มีอายุยืน.

จบ มุณิกชาดกที่ ๑๐.